تجزیه ژنتیک مقاومت گندم به لکه برگی سپتوریایی (Septoria tritici Blotch) به روش دیالل

  سابقه و هدف: بیماری لکه برگی سپتوریایی (STB) که توسط قارچ آسکومیستMycosphaerella graminicola (anamorph S. tritici) ایجاد می‌شود به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل خسارتزای زنده در تولید گندم در جهان مورد توجه می‌باشد. این آزمایش به منظور مطالعه‌ی نحوۀ عملکرد ژن-های مقاومت بهM. graminicola، تعیین تعداد ژن‌های مسئول در ایجاد واکنش مقاومت و برآورد اجزاء ژنتیکی مقاومت پی‌ریزی شده است. مواد و روش‌ها: تعداد هشت ژنوتیپ گندم بهاره با واکنش متفاوت به S. tritici در شرایط گلخانه و مزرعه انتخاب شدند. سپس تعداد 28 ژنوتیپ‌ F1 حاصل از تلاقی دیالل یک‌طرفه بین هشت والد به همراه والدین در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار کشت گردیدند. آلوده‌سازی مصنوعی ژنوتیپ‌ها در مراحل پنجه زنی، تشکیل ساقه و ظهور برگ پرچم صورت گرفت. یادداشت برداری از واکنش ژنوتیپ‌ها با روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران (1987) و در مقیاس 99-00 انجام شد. صفات شدت بیماری و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (sAUDPC) ارزیابی شدند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش هیمن و جینکز با استفاده از نرم‌افزار ژنتیکی D2 انجام گرفت.یافته‌ها: بر اساس آزمون مثر و جینکز برای هر دو صفت، اختلاف شیب خط رگرسیون کوواریانس بر روی واریانس با صفر و عدم اختلاف آن با یک و همچنین غیر معنی‌دار شدن مقدار عددی t2 دلالت بر کفایت مدل افزایشی - غالبیت برای این صفات بودند. نسبت اثر غالبیت در نتیجه مکان‌های ژنی هتروزیگوس به واریانس غالبیت تصحیح شده برای هر دو صفت کمتر از 1 بود که نشان می‌دهد یک گروه ژنی کنترل صفات را بر عهده دارد. وراثت‌پذیری خصوصی بیش از 80% و وراثت‌پذیری عمومی بیش از 95% برای هر دو صفت تخمین زده شد. بخش عمدۀ واریانس توارث به صورت افزایشی بود. آلل‌های غالب در شدت بیماری و sAUDPC منجر به کاهش سطح صفات و افزایش مقاومت به بیماری شدند. از آنجایی‌که انتخاب نسل مقاوم بر اساس جهت تلاقی بین والدین قابل پیش‌بینی است، می‌توان از طریق تلاقی والدین دارای مقاومت بالا به STB مقاومت را بهبود بخشید. ژنوتیپ لاین 10 حامل ژن‌های افزایشی مقاومت به سپتوریای برگی می‌باشد که دارای پتانسیل تولید نتاج برتر در طی انتخاب خواهد بود.طبق نتایج تلاقی لاین 10 و N-81-18 برای تولید رقم زراعی مطلوب با مقاومت پایدار به لکه برگی سپتوریایی توصیه می-گردد. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج اثرات افزایشی بخش عمده‌ی واریانس وراثت پذیری را به عهده دارند. ژنوتیپ لاین 10 دارای بیشترین ژن‌های مقاومت نسبت به بیماری لکه‌برگی سپتوریایی بود که به عنوان والد بخشنده‌ی ژن‌های مقاومت در تلاقی‌ها معرفی می‌گردد.